Vì sao ra đề thi tốt nghiệp THPT năm 2025 khó như 'lên trời'?

Năm nay, độ khó của đề thi tốt nghiệp THPT năm 2025 môn tiếng Anh, môn Toán thành đề tài nóng của toàn xã hội. Trên diễn đàn mạng xã hội, các giáo sư, tiến sĩ Toán học luận bàn về đề thi Toán năm nay.

Đề tiếng Anh phải người bản xứ mới hiểu nổi

Đề thi môn Tiếng Anh, kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 theo đánh giá của nhiều thí sinh là “khó nhất trong lịch sử” vẫn đang “nóng” dư luận với những quan điểm trái chiều. Ngoài những mặt được của đề thi, các chuyên gia cho rằng, đề thi mang tính học thuật như năm nay có thể trở thành một “cú sốc” thực sự với những học sinh không có điều kiện học thêm.

Theo ông Lê Hoàng Phong, Giám đốc học thuật Tổ chức giáo dục YOUREORG cho rằng, khi đặt đề thi này vào bối cảnh thực tế của giáo dục phổ thông Việt Nam hiện nay là chưa phù hợp.

Theo ông Lê Hoàng Phong, nếu nhìn từ góc độ đánh giá năng lực ngôn ngữ (language assessment) tức là đánh giá năng lực sử dụng ngôn ngữ một cách khoa học, hệ thống và có cơ sở lý luận thì đề thi năm nay có một số điểm tích cực rất đáng ghi nhận.

Năm nay, độ khó của đề thi tốt nghiệp THPT năm 2025 môn tiếng Anh, môn Toán thành đề tài nóng của toàn xã hội.

Ông Phong cho rằng, nếu được triển khai đúng cách, đề thi này có thể tạo ra tác động tích cực đến việc dạy và học. Khi những năng lực thiết thực được đưa vào bài kiểm tra, thì cả giáo viên và học sinh sẽ có xu hướng điều chỉnh phương pháp để phát triển đúng những kỹ năng đó. Tuy nhiên, khi đặt đề thi này vào bối cảnh thực tế của giáo dục phổ thông Việt Nam hiện nay, không khỏi băn khoăn. Thực tế, với những học sinh có nền tảng tốt, chẳng hạn đã từng luyện thi IELTS, CAE… hoặc có trải nghiệm đọc hiểu đa dạng tiếng anh học thuật, thì đề này hoàn toàn khả thi. Nhưng vấn đề nằm ở chỗ: nó không phản ánh được sự đa dạng trong trình độ, hoàn cảnh và điều kiện học tập của học sinh trên toàn quốc.

Ông Phong phân tích, với học sinh ở thành thị, đặc biệt là các em theo học tại trường chuyên, lớp chọn, có cha mẹ thuộc nhóm có trình độ học vấn cao hoặc có điều kiện kinh tế ổn định, việc tiếp cận với tiếng Anh chất lượng từ sớm, đề thi năm nay là cơ hội để phát huy năng lực thật sự.

Ngược lại, với học sinh ở vùng nông thôn, miền núi, mồ côi, yếu thế, hoặc các địa phương có điều kiện kinh tế khó khăn, việc học tiếng Anh nhiều khi chỉ giới hạn trong 3 tiết/tuần theo chương trình chuẩn, với giáo trình nặng ngữ pháp và thiếu thực hành. Chưa kể, theo ông Phong, chất lượng đội ngũ giáo viên cũng có sự chênh lệch lớn giữa các vùng miền. Với nhóm học sinh này, đặc biệt là những em không có điều kiện học thêm hoặc tiếp cận tài liệu ngoại ngữ hàng ngày, thì đề thi mang tính học thuật như năm nay có thể trở thành một “cú sốc” thực sự.

Theo cô N.T.Dung, giáo viên luyện thi tiếng Anh tại Hà Nội khẳng định đề thi tốt nghiệp THPT môn tiếng Anh năm nay khác nhiều so với chương trình 2006. Cụ thể, nặng về từ vựng, có khoảng 25 câu thiên hẳn về từ vựng. Đặc biệt bài đọc yêu cầu điền cụm từ, từ vựng rất khó và mức độ phức tạp của mỗi câu rất cao.

Theo cô Dung, những thí sinh luyện thi SAT, IELTS quen với việc này, còn trong chương trình học tại trường, nếu học sinh không tự học, sẽ bị choáng ngợp. Có nhiều từ nếu thí sinh chỉ dịch nghĩa sẽ không thể làm được. Ví dụ từ greenwashing (đánh bóng hình ảnh môi trường một cách giả tạo, hay còn dịch là “tẩy xanh”). Đây là thuật ngữ chuyên ngành môi trường nên những thí sinh không quan tâm lĩnh vực này sẽ khó hiểu, dù vẫn có thể đoán nghĩa dựa vào ngữ cảnh.

Trên fanpage có tên Hanoi Expats, từ ngày 29/6 có một chủ đề: “Kỳ thi tốt nghiệp tiếng Anh ở Việt Nam hiện đang gây tranh cãi rất nhiều. Nếu bạn là người nói tiếng Anh bản xứ, hãy thử làm bài thi và quay video suy nghĩ của bạn”, đã nhận được rất nhiều phản hồi. Trong đó, có người viết: “Tôi có thể cho chọn đáp án đúng, nhưng tôi không thể giải thích vì sao lại thế. Cơ bản, bạn cần phải là người bản xứ để hiểu đúng những câu hỏi này. Rất khó”.

Nhiều ý kiến khác cũng khẳng định nếu không phải người bản xứ dùng tiếng Anh, khó có thể hoàn thành được bài thi năm nay. Nhận định chung của các giáo viên tiếng Anh, phổ điểm tập trung ở mức điểm trung bình.

Đề thi môn Toán khó như cho học sinh giỏi

TS Trần Nam Dũng, Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông Năng khiếu (ĐH Quốc gia TPHCM) chia sẻ, độ khó đề môn Toán năm nay thể hiện ở khả năng tư duy, lập luận, đọc hiểu, hiểu bản chất toán học, mô hình hóa toán học. Một số câu hỏi hơi lạm dụng vấn đề này trong khi nên đi thẳng vào toán học. Việc này khiến thí sinh tốn khá nhiều công sức để hiểu vấn đề.

Vì vậy thí sinh cho rằng đề thi khó, nhưng khó là vì dài, chứ không phải khó vì kiến thức. Nhiều câu hỏi đưa bối cảnh cần được tiết chế.

TS Trần Nam Dũng cũng cho rằng, đối với những câu hỏi thực tế, nội dung “thực tế” đúng nghĩa rất ít, chủ yếu là vỏ bọc. Cụ thể như bài toán tổ hợp là một thực tế lạ lùng, dù về mặt tư duy khá tốt để phát triển năng lực mô hình hóa toán học.

(Ảnh minh họa).

GS.TS Phùng Hồ Hải, nguyên Viện trưởng Toán học Việt Nam (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) thông tin, năm 2017, khi ông tham gia soạn chương trình giáo dục phổ thông 2018 môn Toán trong hoàn cảnh Bộ GD&ĐT vừa triển khai mô hình thi trắc nghiệm môn Toán trong kỳ thi THPT quốc gia (mà kết quả của nó dùng đề xét tuyển vào đại học).

“Ý kiến của chúng tôi là chương trình có tốt đến đâu thì cũng vô nghĩa nếu khâu đánh giá không được thực hiện tốt”, ông Hải nói. Ông Hải nêu một số yêu cầu cần đạt trong chương trình môn Toán, như về phẩm chất chủ yếu và năng lực chung; về năng lực đặc thù.

Ông cho biết, một mặt vẫn phản đối việc tổ chức hình thức thi trắc nghiệm (kể cả hình thức “trả lời ngắn” mà bản chất chỉ là điền đáp số) cho một kỳ thi mà kết quả của nó có thể dùng để xét tuyển đại học. Bởi vì cách thi đó không thể đánh giá khách quan và toàn diện năng lực tư duy và lập luận toán học của học sinh- một trong năm năng lực đặc thù của môn Toán được xác định trong chương trình 2018. Điều này khiến cho công tác bồi dưỡng năng lực này trở nên méo mó, ảnh hưởng tới chất lượng sinh viên các trường đại học - một điều đã được khẳng định ở dạng “ai cũng biết chỉ Bộ không biết”.

Mặt khác ông cho rằng, trong hoàn cảnh đề thi vẫn phải làm những nhiệm vụ đang có, (thì) đề thi THPT 2025 có nhiều tiến bộ đáng khen ngợi, nó góp phần khiến kỳ thi “trở nên có ích hơn” đối với mỗi học sinh - đây là điều mà ông trăn trở từ hàng chục năm qua.

Ông Hải đưa ra góp ý đối với Ban đề thi của Bộ GD&ĐT rằng, không nên khiên cưỡng việc phát triển một bài toán thuần túy toán học dưới ngôn ngữ “thực tế” - đó không phải là cách giúp học sinh phát triển năng lực “mô hình hóa toán học”. Các bài toán về mô hình hóa toán học cần xuất phát từ những câu hỏi, vấn đề cụ thể cần giải quyết trong thực tế.

GS.TS Nguyễn Ngọc Hà, Trưởng Ban đề thi, Bộ GD&ĐT cho biết, đề thi tốt nghiệp năm nay xây dựng không theo quy trình ngân hàng (mà xây dựng thư viện đề thi). Năm nay, có sự khác biệt lớn so với công tác làm đề thi năm trước: Ngẫu nhiên trong quá trình làm đề; năm trước, ma trận đề thi được công bố trước cho thí sinh.