Học rồi mới biết, không như tưởng tượng!

1. Ngôn ngữ

Bước chân vào giảng đường đại học với hình ảnh hoa mỹ về du học, làm phiên dịch chuyên nghiệp, hay đơn giản là tự tin giao tiếp trong môi trường quốc tế là tâm thế chung của nhiều bạn trẻ khi lựa chọn ngành Ngôn ngữ. Tuy nhiên, con đường học tập thực tế lại mang một màu sắc hoàn toàn khác. Thay vì chỉ tập trung vào kỹ năng giao tiếp “xịn xò”, chương trình đào tạo tại các trường đại học thường đi sâu vào lý thuyết ngôn ngữ học hàn lâm, nghiên cứu học thuật và các kỹ thuật dịch thuật phức tạp, đôi khi vượt xa sự tưởng tượng ban đầu của sinh viên.

Ngôn ngữ nằm trong 5 ngành học khiến nhiều sinh viên đổi ngành giữa chừng nhất (Ảnh minh hoạ)

Sinh viên ngành Ngôn ngữ không chỉ đơn thuần học nói và nghe. Họ còn phải đối mặt với việc nghiên cứu lịch sử hình thành, phát triển của ngôn ngữ, tìm hiểu về lý thuyết ngữ âm, hình vị, ngữ dụng, cũng như khám phá văn hóa, văn học của các quốc gia sử dụng ngôn ngữ đó. Điều này khiến nhiều người, vốn chỉ mong muốn “nói tốt, nghe giỏi”, cảm thấy lạc lõng và quá tải. Áp lực càng gia tăng khi sinh viên cảm thấy mình “học hoài không giỏi”, đặc biệt khi so sánh với những người học tự do hay sự phát triển vượt bậc của các công cụ dịch thuật tự động như AI. Hậu quả là, không ít bạn sau khi hoàn thành năm thứ hai đã quyết định rẽ lối sang các lĩnh vực khác như Marketing, Truyền thông, hoặc thậm chí bỏ hẳn ngành để theo học các khóa nghề ngắn hạn.

2. Kinh tế

Ngành Kinh tế luôn được xem là một “ngành an toàn”, thu hút một lượng lớn sinh viên mỗi năm. Đặc biệt, với những bạn trẻ chưa xác định rõ ràng đam mê hay định hướng nghề nghiệp, Kinh tế thường là lựa chọn “ổn áp” để đảm bảo một tương lai không quá bấp bênh. Tuy nhiên, chính sự “mênh mông” và đa dạng của ngành này lại là nguyên nhân khiến không ít người bỏ cuộc giữa chừng.

(Ảnh minh hoạ)

Chương trình đào tạo ngành Kinh tế thường tập trung vào các lý thuyết kinh điển, các mô hình tài chính, quản trị, kinh tế vi mô, vĩ mô. Dù vậy, sinh viên thường cảm thấy thiếu đi những trải nghiệm thực tế, những ứng dụng cụ thể vào công việc sau này. Sau khi học khoảng 2–3 kỳ, nhiều bạn rơi vào trạng thái “mông lung”, không thể định hình rõ mình phù hợp với lĩnh vực nào: kế toán, tài chính, hay quản lý doanh nghiệp? Thêm vào đó, sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường lao động hiện nay đòi hỏi sinh viên phải trang bị thêm nhiều kỹ năng khác như phân tích dữ liệu (data), tiếp thị số (digital marketing), hoặc học thêm bằng kép để tăng lợi thế cạnh tranh. Với những ai không theo kịp nhịp độ học tập, cảm thấy quá tải với lượng kiến thức khổng lồ và sự cạnh tranh gay gắt, ý định bỏ ngành hoặc chuyển hướng là điều hoàn toàn dễ hiểu.

3. Thiết kế

Ngành Thiết kế luôn là thỏi nam châm thu hút những bạn trẻ yêu nghệ thuật, thời trang, và khao khát theo đuổi những công việc sáng tạo, độc đáo. Tuy nhiên, hành trình học thiết kế tại trường đại học không chỉ đơn thuần là “vẽ theo cảm hứng”. Đó là một chặng đường dài hơi, đòi hỏi sự trau dồi kỹ năng kỹ thuật, xây dựng gu thẩm mỹ tinh tế, và quan trọng hơn cả là một sức chịu đựng cực cao.

(Ảnh minh hoạ)

Thực tế học thiết kế không phải là việc được tự do sáng tạo theo ý muốn. Sinh viên phải đối mặt với lịch trình dày đặc, deadline dồn dập, cường độ làm việc cao, và liên tục phải chấp nhận những yêu cầu chỉnh sửa từ giảng viên, sau đó là khách hàng. Những ai bước vào ngành với kỳ vọng được “tung hoành sáng tạo” thường sẽ bị “sốc nặng” khi liên tục nhận phản hồi, phải tuân thủ theo yêu cầu của bản brief, hoặc phải thức trắng đêm để hoàn thành đồ án. Chính áp lực này khiến nhiều sinh viên năm 1, năm 2 nhận ra bản thân không thể chịu đựng được cường độ của một nghề sáng tạo, và chấp nhận bỏ ngang. Một số khác, dù vẫn theo đuổi ngành, lại chọn chuyển hướng sang những mảng nhẹ nhàng hơn như viết nội dung (content), quản lý mạng xã hội (social media), hoặc dạy lại kỹ năng thiết kế thay vì trực tiếp làm nghề chính.

4. Sư phạm

Ngành Sư phạm là điểm đến của nhiều bạn trẻ với những lý do cao đẹp: yêu trẻ, mong muốn truyền cảm hứng, hoặc đơn giản là tin rằng đây là một nghề có ích cho xã hội. Thế nhưng, không ít người sau kỳ thực tập đầu tiên đã phải nghiêm túc suy nghĩ lại về con đường mình đã chọn.

(Ảnh minh hoạ)

Học sư phạm không chỉ dừng lại ở việc học cách truyền đạt kiến thức. Sinh viên còn phải học cách “tồn tại” trong một hệ thống giáo dục đầy rẫy áp lực: từ giấy tờ hành chính rườm rà, các chỉ tiêu thi đua, kiểm tra đánh giá, cho đến áp lực vô hình từ phụ huynh và toàn xã hội. Thêm vào đó, mức lương khởi điểm tương đối thấp và cơ hội việc làm có phần hạn chế ở một số địa phương khiến nhiều sinh viên bắt đầu dao động. Kết quả là, không ít người chọn dừng lại giữa chừng, chuyển sang các lĩnh vực giáo dục phi chính quy, hoặc học lên cao hơn để có cơ hội thoát khỏi vòng luẩn quẩn của “dạy học - mệt mỏi - thu nhập thấp”.

5. Công nghệ thông tin

Được mệnh danh là “ngành không thất nghiệp”, Công nghệ thông tin (CNTT) luôn thu hút một lượng lớn sinh viên bởi hình ảnh hào nhoáng của những lập trình viên lương ngàn đô, cơ hội làm việc toàn cầu. Tuy nhiên, chỉ sau 1–2 kỳ học, nhiều sinh viên đã vỡ mộng khi nhận ra rằng, học CNTT không hề đơn giản là học một kỹ năng nhanh gọn.

(Ảnh minh hoạ)

Ngành CNTT đòi hỏi một nền tảng tư duy logic mạnh mẽ, kiến thức toán học vững chắc, khả năng tự học vượt trội, và một sức bền tinh thần đáng kinh ngạc trước cường độ học tập gần như không ngừng nghỉ. Những bạn trẻ bước vào ngành chỉ vì sự “hot” mà thiếu đi đam mê thật sự rất dễ rơi vào trạng thái mất phương hướng, cảm thấy mệt mỏi và cuối cùng là bỏ cuộc. Không ít sinh viên sau khi “đụng” phải những thuật toán phức tạp hay những giờ gỡ lỗi (debugging) căng thẳng, đã quyết định chuyển sang các ngành liên quan như Hệ thống thông tin, UX/UI, hoặc Phân tích dữ liệu (data analysis) – những lĩnh vực tuy vẫn liên quan đến công nghệ nhưng đòi hỏi kỹ năng mềm và tư duy ứng dụng nhiều hơn là lập trình thuần túy.

Không có ngành học “sai”, chỉ có kỳ vọng không đúng

Người ta thường gán mác “dễ thất nghiệp” cho ngành này, hay “ra trường là thành công” cho ngành kia. Nhưng thực tế cuộc sống không đơn giản như vậy. Không có ngành học nào là hoàn toàn tốt hay hoàn toàn xấu, tất cả phụ thuộc vào sự phù hợp với từng cá nhân trong từng thời điểm.

Có những người chọn ngành học tưởng chừng đang bị “chê”, nhưng họ biết cách xoay sở, kết hợp với các kỹ năng mới để tạo dựng thành công cho riêng mình. Ngược lại, có những người theo đuổi ngành “hot” nhưng lại loay hoay tìm lối đi vì thiếu đi đam mê hoặc chiến lược cá nhân. Thậm chí, việc nghĩ đến bỏ ngành hay chuyển ngành giữa chừng, mà nhiều người cho là thất bại, thực chất lại là biểu hiện của sự tỉnh táo và dũng cảm. Không có ngành nào đảm bảo 100% thành công, cũng không có ngành nào chắc chắn dẫn đến thất nghiệp.

Quan trọng nhất không phải là bạn học ngành gì, mà là bạn có hiểu rõ bản thân, có khả năng linh hoạt thích nghi với sự thay đổi và dám điều chỉnh hướng đi của mình hay không. Đôi khi, việc đủ dũng cảm để dừng lại giữa đường, lựa chọn một lối rẽ phù hợp hơn, lại có giá trị hơn rất nhiều so với việc cố gắng đi đến cùng trên một con đường không dành cho mình.