Một giáo sư từ Đại học Giao thông Thượng Hải đã xem xét 1.800 khuôn mặt trong một năm và rút ra 4 đặc điểm chính trên khuôn mặt của tội phạm

Năm 2016, giáo sư Vũ Hiểu Lâm của Đại học Giao thông Thượng Hải đã tiến hành một nghiên cứu gây chấn động: ông thu thập và phân tích 1.800 bức ảnh chân dung của các nghi phạm hình sự, để cho trí tuệ nhân tạo học và xác định đặc điểm chung trong khuôn mặt của những người từng có hành vi phạm tội.

Kết quả thu được gây kinh ngạc hệ thống AI đã xác định được bốn đặc điểm khuôn mặt thường xuất hiện ở người có xu hướng bạo lực hoặc vi phạm pháp luật, với độ chính xác lên tới hơn 86%. Cụ thể gồm:

Khoảng cách giữa lông mày và mắt ngắn - hay còn gọi là "lông mày đè mắt", tạo cảm giác áp lực, sắc bén.

Khóe miệng trễ xuống - thường thể hiện cảm xúc tiêu cực, tâm lý bất ổn.

Cánh mũi nở to, hướng ra ngoài - gắn với đặc điểm kiểm soát cảm xúc kém.

Ánh mắt trống rỗng - thiếu cảm xúc, ít biểu hiện đồng cảm.

Qua phân tích 1.800 khuôn mặt nghi phạm, AI đã xác định được những đặc điểm dễ gặp ở người có xu hướng phạm tội.

Tuy nhiên, giáo sư Vũ cũng nhấn mạnh: "Chúng tôi không nói rằng ai có những đặc điểm này thì chắc chắn là tội phạm. Đây là thống kê dựa trên xác suất - những người có xu hướng hành vi nguy hiểm thường sở hữu những nét này nhiều hơn".

Những đặc điểm này có liên hệ chặt chẽ với khả năng kiểm soát cảm xúc, xu hướng hành xử bốc đồng, và mức độ đồng cảm. Vì thế, chúng là tín hiệu giúp con người cảnh giác không phải là công cụ để kết luận.

Nhiều người cho rằng nghiên cứu trên không khác gì "tướng số" thời phong kiến. Quả thật, từ thời xưa, thuật xem tướng đã tồn tại lâu đời với câu nói nổi tiếng: "Tâm sinh ư tướng", nghĩa là tâm tính sẽ thể hiện lên gương mặt.

Tâm lý học hiện đại cũng có lý thuyết tương tự: giả thuyết phản hồi khuôn mặt, cho rằng biểu cảm được lặp lại nhiều lần có thể ảnh hưởng ngược lại tới cảm xúc và tâm trạng. Ví dụ, người thường xuyên cau mày có thể dễ trở nên buồn bã hoặc cáu kỉnh; người hay nở nụ cười méo mó có thể che giấu nội tâm tiêu cực.

Tuy nhiên, không phải người có khuôn mặt hiền hòa, thân thiện thì chắc chắn là người tốt. Nhiều kẻ sát nhân nổi tiếng trong lịch sử từng sở hữu vẻ ngoài lịch thiệp, cuốn hút - điển hình như tên sát nhân BTK ở Mỹ, hay Ted Bundy "sát thủ quyến rũ" ngoài đời thật, người được lấy làm nguyên mẫu cho nhân vật trong phim "Sự im lặng của bầy cừu".

Các chuyên gia gọi đây là "nhân cách bệnh lý quyến rũ" (charismatic psychopath): người có khả năng che giấu hoàn hảo cảm xúc thật, thể hiện bề ngoài hoàn hảo để dễ dàng giành được lòng tin, nhưng nội tâm đầy thao túng và lạnh lùng.

Trong những trường hợp này, khuôn mặt không còn là cơ sở để phán đoán, mà hành vi mới là yếu tố quyết định. Cần quan sát người đó xử lý mâu thuẫn như thế nào, có biết đặt mình vào cảm xúc của người khác hay không, và liệu họ có tôn trọng ranh giới cá nhân hay không.

Vậy có nên "nhìn mặt bắt hình dong"?

Câu trả lời là: Không hoàn toàn, nhưng cũng không thể bỏ qua.

Gương mặt là "trang bìa" của một con người, có thể cung cấp những tín hiệu ban đầu. Nhưng để đánh giá một con người toàn diện, cần đến sự quan sát, trải nghiệm và cả trí tuệ cảm xúc.

Giáo sư Vũ kết luận: "Gương mặt có thể phản ánh phần nào trạng thái tâm lý, nhưng không thể định đoạt số phận một con người".

Trong xã hội ngày càng đề cao ngoại hình như hiện nay, có lẽ điều quan trọng không chỉ là "xem mặt người khác", mà còn là hiểu chính mình, và rèn luyện khả năng cảm nhận tinh tế để phân biệt vẻ ngoài với bản chất một cách tỉnh táo và nhân văn.